นิทานเวตาล

นิทานเวตาล

คุณธรรมเรื่องความมีวินัย

ขนฺติ ตโป ตปสฺสิโน ความอดทน เป็นตปะ (ตบะ) ของผู้พากเพียร  ความอดทน ความอดกลั้น นำไปสู่ชัยชนะและความสำเร็จได้ ท้าววิกรมาทิตย์อดทนที่จะไม่ตอบปัญหาเวตาล มุ่งมั่นที่จะพาเวตาลไปหาโยคีให้ได้

คุณธรรมเรื่องความพอเพียง

อตฺตตฺถปัญฺญา อสุจี มนุสฺสา มนุษย์ผู้เห็นแก่ประโยชน์ตน เป็นคนไม่สะอาด ความพอเพียง พอประมาณ ไม่เคยทำให้ชีวิตใครล้มเหลว การที่นายทหารและไพร่พลของท้าวมหาพลเห็นแก่อามิสสินบนฝ่ายศัตรูจึงทำให้เสียบ้านเมือง ไพร่พลของท้าวมหาพลต้องตายในการศึกสงคราม จนในที่สุดรี้พลของท้าวมหาพลร่อยหรอย่อยยับไป

คุณธรรมเรื่องความกตัญญู

สปฺปุริสภูมิ ยทิทํ กตญฺตา กตเวทิตาการรู้คุณและตอบแทนคุณ เป็นคุณธรรมพื้นฐานของคนดี ท้าววิกรมาทิตย์จับเวตาลไปให้โยคี เพื่อเป็นการตอบแทนสำหรับทับทิมอันล้ำค่า

คุณธรรมเรื่องความซื่อสัตย์

ยถาวาที ตถาการี พูดอย่างไร ทำได้อย่างนั้น คำพูดของมนุษย์มีความสำคัญยิ่ง  เพราะคำพูดเป็นสิ่งที่ต้องรักษาดังนั้นหาพูดออกมาโดยมิได้ใช้สติปัญญาไตร่ตรองให้รอบด้านเสียก่อน ก็จะนำหายนะหรือปัญหาซึ่งยากจะแก้ไขมาสู่ตนได้ ดังที่พระราชาจันทเสนและพระราชโอรสเห็นรอยเท้าของนางทั้งสอง และสรุปว่ารอยเท้าเล็กต้องเป็นของนางผู้มีอายุน้อย ส่วนรอยเท้าใหญ่ต้องเป็นของผู้มีอายุมากกว่า นับว่าเป็นการคาดคะเนที่ผิด แต่ก็ต้องรักษาคำพูดที่กล่าวไว้